Yaş düzeltme davası, kişinin kimliğine herhangi bir sebeple yanlış geçirilmiş olan doğum tarihinin gerçeğe uygun hale getirilmesi amacıyla açılan bir dava türüdür. Ülkemizde oldukça yaygın olan kırsal kesimdeki doğumların geç bildirilmesi, daha önceki kardeşin kimliğinin kullanılması gibi sebeplerle doğum tarihinin yanlış tescil edilmesi ve daha sonrasında ortaya çıkan askerlik, emeklilik, memur olma, sınava girme gibi sorunların giderilmesi amacıyla açılan bu dava türü, kişinin hayatındaki birçok şeyi etkilediğinden oldukça önem arz etmektedir.
Yaş düzeltme davaları uygulamada “yaş küçültme davaları”, “yaş büyültme davaları” ve “yaş değiştirme davaları” olarak karşımıza çıkmaktadır. Yaş düzeltmesini isteme hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlı bir haktır ve yalnızca kişinin kendisi bu talepte bulunabilecektir. Ancak kişi fiil ehliyetine sahip değilse, ergin değilse veli ya da vasisi de bu talepte bulunabilecektir. Her ne kadar Nüfus Hizmetleri Kanununda, bu davaların nüfus müdürü veya görevlendireceği nüfus temsilcisi huzurunda görüleceği belirtilmişse de, uygulamada nüfus müdürlüğü davalı olarak gösterilmektedir. Yaş düzeltme davalarında görevli ve yetkili mahkeme talep edenin yerleşim yeri adresinde bulunan asliye hukuk mahkemesidir.
Yaş düzeltme davasının açılabilmesi için kanunda özel herhangi bir şart belirtilmemişse de, mahkeme bazı şartları hayatın olağan akışına göre zorunlu olarak aramaktadır. Bu şartları sayacak olursak;
- Kişinin düzeltilmesini istediği yaş ile dış görünüşünün uyumlu olması,
- Davacının evinde ya da herhangi bir sağlık kuruluşunda doğmuş olması,
- Kişinin beyan ettiği yaşta kardeşinin olmaması,
- Haklı bir sebebin olması şeklindedir.
Bu şartların herhangi birinin olmaması mahkemece davanın reddi sebebidir. Her ne kadar Nüfus Hizmetleri Kanununa göre yaş düzeltme davası yalnızca bir kere açılabilirse de bu hüküm Anayasa Mahkemesi’nin 2012 yılında vermiş olduğu bir kararla iptal edilmiş ve haklı sebeplerin varlığı halinde aynı konuya ilişkin ikinci kez yaş düzeltme davası açılabilir hale gelmiştir.
Yaş düzeltme davaları için öngörülmüş bir zamanaşımı yoktur ve yukarıdaki şartlar sağlandığı sürece her zaman açılabilir.
Yaş düzeltme davalarında kişiler gerçek yaşlarını tanık beyanları, eski fotoğraflar, okul belgeleri gibi her türlü delille ispatlayabilirler. Fakat bu davada en önemli delil kemik yaşı tespiti için alınan kemik radyografisidir. Mahkemenin bu delile dayanması için talep eden kişinin 25 yaşının altında olması gerekir. Ayrıca tanık delili bu tür davalarda büyük önem taşımaktadır. Özellikle 25 yaşından büyük kimseler için hayati değeri olan tanık delilleri, mahkeme tarafından yaş tespiti için oldukça dikkate alınır. Özellikle evde yapılan doğumlarda doğuma şahit olan kişilerin beyanları ve kişinin öğrencilik yıllarındaki tanıkların beyanları istenilen yaşın, kişinin gerçek yaşı olduğuna dair kanaatin oluşmasına yardımcı olacaktır.
Bu davaların emeklilik ve askerlik gibi konulara etkisi merak edilen ve sorgulanan konulardan olmuştur. Emeklilik bakımından kişiye sosyal güvenlik kurumundan herhangi bir şekilde aylık veya gelir bağlandığında, kişinin sigortalı olarak çalışmaya başladığı tarihten sonraki yaş düzeltmeleri dikkate alınmaz. Ancak daha önce hiç sigortalı olunmamışsa ve yaş değişikliği sigortalı olma tarihinden önce yapılmışsa bu durumda değiştirilen yeni yaş, emeklilik süresinde dikkate alınacaktır. Aynı şekilde bedelli askerlikten yararlanmak amacıyla mahkemeye başvuran kişinin yaşı mahkeme kararıyla büyütülse de kişi bedelli askerlikten yararlanamayacaktır.
Son olarak bu davayla değiştirilmek, düzeltilmek istenen nüfus kayıtları kamu düzenine ilişkindir ve bunun sonucu olarak da mahkeme re’sen araştırma yükümlülüğü altındadır. Bu nedenle hakim gerekli araştırmanın yapılması ve ortaya konan delillerle davayı kabul edecek veya reddedecektir.
Bu davanın avukat aracılığıyla görülmesi için mutlaka vekaletnamede özel yetkinin bulunması gerekmektedir.
Stj. Av. Yaren Gürsu
Av. Çiğdem Gündüz Hanoğlu